هر سال در ایام نوروز یکی از مهمترین دقدقه افراد سفره هفت سین و چیدمان سفره هفت سین می‌باشد. امروزه هفت سین قلمزنی نقره و مس بسیار ترند شده که بسیار جذاب و زیبا هستند.
قلمزنی اصفهان یکی از هنرهای اصیل و قدیمی ایرانی است. قدمت قلمزنی نقره به هخامنشیان میرسد و در دوران ساسانیان به اوج رسید. معنای قلمزنی، ایجاد نقوش و طرح های مختلف روی فلز (طلا، نقره، مس، برنج و …) با کمک از ضربات چکش بر قلم است. قلمزنی به روش سرد را نیز دواتگری می نامند.
هنر قلمزنی، به این دلیل مورد توجه هنرمندان قرار گرفته است. کار روی فلز ماندگاری و دوام بیشتری نسبت به اشیا دیگر دارد. نقوشی که بر روی فلزات زده میشوند متغیر است، زیرا در طول تاریخ تغییر های مذهبی، فرهنگی، عقیدتی و … با گذر زمان تغییر می کند.
قلمزنی اصفهان
دوره پیش از تاریخپیشینه این هنر در ایران، تاریخ مشخصی ندارد. از اثر آثار به جا مانده نشانگر نخستین محل شیء و كاربرد فلزات، به خصوص فلز مس در خاورمیانه و ایران نزدیك به هزاران سال پیش از میلاد می‌باشد. در اوایل هزاره اول و اواخر هزاره دوم پیش از میلاد صنعت فلز كاری و هنر در نقاط مختلف ایران به خصوص در شمال غرب و شمال و حاشیه جنوبی دریای مازندران شکوفا شد.
جام طلای حسنلو، از آثار مهمی ست که در این دوره به دست آمده است. در سال 1335 ه.ش این اثر كشف شد. این اثر دارای نقوش برجسته‌ای مانند خدایان سوار بر گردانه و یا سوار بر ارابه است. در هزاره اول پیش از میلاد قلمزنی و فلزکاری و قلمزنی نقره در ایران از اعتبار ویژه‌ای برخوردار بوده است. جام های طلای مارلیك نیز از جمله آثار ارزشمندی که از آن دوران بر جای مانده است.
خرید ظروف برنجی
هنر قلمزنی نقره پس از اسلام
در اوایل دوران اسلامی، اعراب، از هنر قلمزنی نقره و فلزات دوره‌ی ساسانی تقلید کردند و بعد از آن به دلیل علاقه‌ای که هنرمندان ایرانی به دین، مذهب و گرایش آن‌ها به اسلام، به سبب تاثیر باورهای اسلام، با گذشت زمان نقوش و طرح‌های اسطوره‌ای ایرانی به خطوط آیات و احادیث و خطوط کوفی تبدیل شد.
قلم زنی نقره در اصفهان
تغییرات قلمزنی نقره با گذر زمان
در دوره‌ی سلجوقیان، هنر قلمزنی نقره و فلزات مانند دیگر رشته‌های هنری مورد حمایت قرار گرفت. حمایت از این هنر موجب گسترش آن شد. در این دوران نقوش گیس‌باف مانند نوارهایی در تزئینات و طرح‌های ظروف مرسوم شد. در این دوران، فلزات به شکل مفتول‌های طلا، نقره و ترصیع ظروف مفرغی با مفتول مس رواج پیدا کرد.
مشبک‌کاری روی فلز نمونه ای از کارهای بسیار جذاب و زیبای این دوره می‌باشد. ظروف دوران سلجوقیان غالبا دارای دو خصوصیت بودند: 1- خوشنویسی خطوط 2- استفاده از خط کوفی در قلمزنی.
در دوره‌ی مغول و تیموری ترصیع در ظروف ، به تقلید از دوران سلجوقیان ادامه پیدا کرد. استفاده از خوشنویسی در هنر قلمزنی به صورت چشمگیری گسترش یافت. ظروف فراوانی به این صورت ساخته و تزئین شدند. پس از حمله‌ی تیمور به ایران، هرات مجددا رونق هنری خود را از سر گرفت و بزرگ‌ترین مرکز این هنر در آن زمان شد. هنر قلمزنی نقره و فلزات در شهر هرات بسیار درخشید.
نقره‌کوبی روی فلزات، در دوران صفویان به اوج شکوفایی خود رسید. دراین دوران، انواع کاسه‌ها و تنگ‌های قلمزنی نقره شده مرسوم شده بود. در دوره‌ی صفویه، تذهیب به ویژه استفاده از طرح اسلیمی رواج پیدا کرد. علاوه بر این در این دوران از خط ثلث و نستعلیق در کارهای قلمزنی نقره و .. استفاده می‌شد.
قلمزنی نقره در اصفهان
سبک های هنر قلمزنی در ایران
3 سبک اصلی قلمزنی از انواع سبک قلمزنی نقره در ایران وجود دارد که شامل سبک های اصفهان، شیراز و تبریز می باشد.
- سبک شیراز: روش کار به دو صورت ریزه قلم که بر روی فلز مس و برنج در زمان های صفویه و زندیه و قبل از آن دوره ها مرسوم بوده است. منبت یا برجسته طرحی ست که در زمان قاجار با گرفتن الگو از سبک هخامنشیان و در زمان حال هم به همین صورت به کار گرفته می شود. اغلب روی نقره انجام می‌شود.
روش کار به این صورت می‌باشد که پس از طراحی روی کار و یا اصطلاحا نیم بر کردن کار، نوبت به برجسته سازی و کف سازی میرسد که در این روش اکثرا از نقش‌های ساسانی و هخامنشی و گل مرغ استفاده می‌شود.
- سبک قلم زنی تبریز: در این سبک از فشاری که به مچ دست وارد می‌شود کاربرد دارد در صورتی که در سبک قلمزنی اصفهان از ضربات چکش و تراش استفاده می‌شود. به همین دلیل قلمزنی تبریز نسبت به قلمزنی اصفهان صاف و کم عمق است.
- قلم زنی در اصفهان: این هنر در اصفهان نیز به دو سبک جدا از هم انجام می‌شود، که با عنوان‌های “قلمزنی برجسته ” و ” قلم ریز” شناخته شده است. هنرمندان اصفهانی این سبک را در سال های اخیر بسیار انجام می‌دهند. سبک برجسته، برجستگی‌های عمیق‌تری را دارد و حالت سه بعدی ایجاد می‌کند. از این سبک برای ساخت ضریح امامان شیعه بسیار استفاده می‌شود.
فروش آنلاین صنایع دستی ایران
سبک‌های قلمزنی
۱. برجسته‌کاری
در این سبک قلمزنی نقره و فلزات در آغاز کار پشت کار به واسطه قیر می‌پوشانند. سپس طرح مورد نظر را روی کار به وسیله کاربن می‌کشند و با قلم نیم‌بر طرح را تثبیت می‌کنند. بعد از تثبیت طرح، قیرهای پشت کار را خارج می‌کنند. پس از این مرحله نوبت قیر اندود کردن سطح پردازش شده میرسد. پس از قیر اندود کردن سطح کار به وسیله قلم‌هایی به نام قوشه، کف رو، کف تخت و غیره ظروف را برجسته می‌کنند.
خطوط نیم‌بر شده بر روی پشت کار، نمایانگر عمل قلمزنی است. پس از اتمام عمل برجسته‌کاری، دوباره قیر را به سمت قبل برگردانده و در این مرحله روسازی کار و زمینه کردن کار اعمال می‌شود.
۲. نیمه برجسته‌کاری
در این روش قلمزنی نقره و فلزات از قلم‌های معمولی به جای قلم‌های برجسته کاری استفاده می‌شود. به جا برجسته کردن پشت کار، از سمت مقابل زمینه را آن قدر پایین می‌برند تا سطح پردازش شده نشان داده شود.
۳. ریزه قلمزنی
در این روش قلمزنی نقره، کار بعد از قیر شدن طراحی می‌شود. پس از آن نیم‌بر و روسازی و زمینه سازی انجام می‌شود. این سبک برجستگی ندارد و اغلب از طرح‌های گل و مرغ اسلیمی و… به کار برده می‌شود.
۴. حکاکی
در این سبک کار، از یک قلم به جای استفاده از چند استفاده می‌شود. با این قلم، کار قلمزنی انجام می‌شود. در حقیقت در این سبک قلمزنی نقره، به واسطه قلم تیزی گوشت و روی فلز کنده می‌شود.
قلمزنی نقره مشبک کاری
۵. مشبک‌کاری
در این سبک به جای ریزه قلمزنی نقره زمینه یا برجسته‌کاری زمینه، زمینه از سطح فلز جدا می‌شود. از این شیوه در گذشته اغلب برای ساخت چراغ‌های فانوسی و یا برای ساخت محل‌هایی که قرار بود از آن محل آب عبور کند استفاده می‌شد.
اخیرا فرآورده‌های فلزی مسی در ایران ساخته می‌شود. اکثر این فرآورده‌ها برای مصارف روزانه ساخته میشوند. اغلب این کارها بدون تزیین می‌باشند. اما ظروف مسی که برای دکور هستند وارزش نمایشی بیشتر دارند، بیشتر مورد توجه قرار گرفته و با قلمزن و کنده‌کار و برجسته‌کار بر ارزش آن‌ها می‌افزایند.
شهر اصفهان همواره از مراکز مهم هنر قلمزنی نقره اصفهان در کشورمان هست. امروزه اغلب کارگاه‌های صنایع دستی اصفهان را کارگاه‌های قلمزنی نقره، مس و برنج تشکیل می‌دهد. تعداد هنرمندان اصفهانی در این رشته نسبت به سایر رشته‌های هنری و صنایع دستی بیشتر است.
هنر فلزکاری و کار روی فلز در ایران بسیار گسترده است؛ هنر مشبک کاری نیز از دسته هنر فلزکاری می‌باشد. از این هنر برای ساخت و تولید وسایلی مانند فانوس، آباژورهای پرنقش مسی و برنجی، گلدان و پوشش بطری‌ها را در بر می‌گیرد. مواد اولیه‌ای که برای این هنر به کار برده می‌شود و مورد مصرف سازندگان فرآورده‌های نقره، مس و برنج شامل نقره، مس، برنج و آلیاژهای مس و برنج است.
ابزار کار صنعتگران این هنر و رشته دو دسته می‌باشد؛ دسته اول ابزاری هستند که در مرحله‌ی ساخت محصولات و تولیدات مورد استفاده قرار می‌گیرد مانند دستگاه کوره برقی، فرچه، خم‌کاری، سندان و چکش. از دیگر دسته ابزاری‌هایی هستند که در مرحله‌ی قلمزنی نقره و فلزات مورد استفاده قرار می‌گیر مانند پرگار، دستگاه قیر آب‌کنی، چکش، انواع قلم آهنی و…
خرید ظروف قلمزنی نقره
روش قلمزنی نقره و فلزات
برای قلمزنی نقره در آغاز کار، پشت کار را که قرار است قلمزنی روی آن انجام شود با قیر پوشش می‌دهند تا ظرف در مراحل قلمزنی پس از ضربات چکش و فشارهای وارده توسط قلم دچار مشکل نشود و تاب برندارد.علاوه بر این عمل قیر اندود کردن ظروف قبل از قلمزنی نقره و فلزات موجب جلوگیری از سر و صدای زیاد می‌شود.
برای کار قیر اندود کردن پشت کار و ظرف مورد نظر، قیر جامد را در دستگاهی که مخصوص ذوب قیر می‌باشد، ذوب می‌کنند. پس از آن قیر ذوب شده را به طور لایه لایه‌ای روی محل مورد نظر که قرار است قلمزنی انجام شود می‌کشند. این عمل تا وقتی انجام می‌شود تا قشر به نسبت ضخیم تشکیل شود.
بعد از سرد شدن ظرف و قیر به وسیله دوغاب سفید رنگی محل مورد نظر برای قلمزنی را برای طراحی آماده می‌کنند. دوغاب مورد نظر فقط برای این است که خطوط طراحی بهتر نمایان شوند. پس از آن خطوط طراحی به وسیله‌ی مداد روی کار و یا ظرف مورد نظر کشیده می‌شود.
طراحی طرح‌ها روی ظروف قلمزنی نقره اغلب الهام گرفته از طرح‌های سنتی می‌باشد. طراحی روی کار به چند شیوه انجام می‌شود:
- رسم طرح روی کار توسط شخص قلمزن که مهارت لازم را برای طراحی دارد. طراح به صورت مستقیم روی سطح کار و یا ظرف مورد نظر طرح را می‌کشد.
- رسم کردن طرح روی کاغذ و سپس سوزنی کردن خطوط اصلی به واسطه کوبیدن سمبه (به پارچه‌ای می‌گویند که داخل آن را پر از گرد زغال و یا جوهر می‌کنند) بر روی کاغذ اثرهایی از قسمت‌های سوراخ شده بر روی سطح کار به وجود می‌آورد و پس از آن قلمزنی شروع می‌شود.
امروزه در شهر اصفهان که مهمترین مرکز خرید و فروش مس، ساخت، تولید و قلمزنی نقره، مس و برنج می‌باشد. تقریبا ۸۱ درصد از هنرمندان قلمزن، خودشان طراح و اجراکننده نیز هستند. تنها ۷ درصد از قلمزنان از طرح‌های دیگران استفاده می‌کنند.
خرید ظروف قلمزنی نقره در اصفهان
وقتی طرح‌ها و نقشه‌های روی کار پیاده شدند به واسطه ابزاری که نیم‌بر یا قلم نام دارد، کنده‌کاری خطوط اصلی را شروع می‌کنند. سپس زمینه کارهایی را که به وسیله‌ی ابزارهای گوناگون که انواع مختلف قلم فلزی است، نقش می‌زنند. اصطلاحا پر می‌کنند.
پس از آن روسازی کار شروع می‌شود. در این مرحله برای روسازی کار، روی طرح‌هایکشیده شده را با قلم‌هایی که روی سر آن‌ها نقش مایه‌های گوناگونی حک شده تزیین می‌کنند. قلم‌هایی که در این مرحله استفاده میشوند؛ عبارت‌اند از حصیری، قلم‌گیری، سمبه، گرسواد، نیم‌ور، یک‌تو، کلفتی، کف تخت و…
نام‌گذاری‌ها قلم‌ها متناسب با نقش‌هایی ست که بر سر هر کدام از آن‌ها حک شده است. قلم‌هایی که برای زمینه‌سازی کاربرد دارند عبارت‌اند از گرسوم، شوته، یک‌تو و…
قلمزنی اصفهان
وسایل قلمزنی
- تعداد قلم‌هایی که در هنر قلمزنی نقره استفاده می‌شود به ۱۴۰ یا حتی بیشتر هم میرسد.
- پرگار با اندازه‌های مختلف
- قیچی
- متر
- چکش
- دستگاه ذوب قیر
پس از اتمام کار قلمزنی و هنگامی که تمامی مراحل قلمزنی نقره انجام شد. قیری که هنگام کار روی ظرف پوشش داده شده، به واسطه حرارت دادن ظرف، از محصول جدا می‌شود. باقیمانده‌ی قیری که بر بدنه‌ی ظرف هست را به وسیله نفت پاک می‌کنند.
ظرف قلم‌زده و آماده شده برای هموار کردن و صافکاری و یا در صورتی که قطعات ظرف به صورت جداگانه‌ای باشد برای سوار کردن و سر هم کردن قطعات کار، باید عمل لحیم‌کاری انجام شود. برای کار لحیم کاری ظروف به کارگاه صنعتگر سازنده ارسال می‌شود.
لازم به ذکر است که لحیم‌کاری در کارگاه صنعتگری به وسیله آلیاژ قلع انجام می‌شود. پس از لحیم کاری قطعات به یکدیگر لازم است قسمت‌ها و قطعات لحیم شده با زمینه‌ی کار هم رنگ شوند. برای هم رنگ شدن کار، صافکاری به وسیله چکشی که سر آن چرم قرار دارد و یا چکش چوبی انجام می‌شود. از این چکش‌ها برای صاف و هموار کردن کار که به دلیل ضربات هنگام چکش زنی و قلمزنی تاب برداشته است و یا فرورفتگی و برآمدگی پیدا کرده است انجام می‌شود.
در سایت فروشگاهی هنر کادو می‌توانید ظروف قلمزنی نقره، مس، و برنج را ببینید. با مراجعه به این سایت تمامی ظروف و وسایل به صورت اصل و کیفیت بالا ارائه می‌شود.